پروستات و درمان گیاهی آن

پروستات غده‌ای است که در زیر مثانه قرار داشته و مجرای دفع ادرار را در بر گرفته است. این غده عضلانی به اندازه‌ یک گردو بوده و از طریق ترشح مایعی به هنگام انزال، تغذیه اسپرم را بر عهده دارد. این غده فقط در آقایان مشاهده می‌گردد و عمدتاً آقایان تا قبل از بروز اختلالی در آن، از وجود این غده بی‌اطلاع هستند.

مهمترین اختلالاتی که ممکن است در پروستات به وجود آید عبارتند از:

• سرطان پروستات(به عنوان دومین سرطان کشنده بعد از سرطان ریه در آقایان)
• بزرگ شدن(تورم و یا تومورغیرسرطانی) پروستات معروف به هیپرپلازیا یا هیپرتروفی پروستات
• التهاب پروستات (Prostatitis)

سرطان پروستات ناشی از رشد غیرقابل کنترل سلول‌های پروستات بوده و معمولاً دارای علائم ذیل می‌باشد:

تکرر ادرار به ویژه در شب، منقطع بودن ادرار، احساس درد و سوزش در هنگام خروج ادرار،‌ احساس درد در قسمت پایین کمر و لگن خاصره، وجود خون در ادرار. تورم پروستات، فرم بی‌خطر اختلال در پروستات می‌باشد که اغلب معروف به BPH است. این بیماری با سن، رابطه مستقیم داشته و معمولاً از 50 سالگی در آقایان بروز می‌نماید. 40 تا 50 درصد مردان 50 ساله به این نوع پروستات مبتلا می‌باشند که در اثر آماس یا متورم شدن (بزرگ شدن) غده پروستات و به دلیل آلودگی‌های میکروبی موجود در مجاری ادراری به وجود می‌آید. این نوع اختلال نسبت به دو مورد دیگر غیر معمول‌تر است. علاوه بر کنترل ژنتیکی اختلالات پروستات، رژیم غذایی نقش قابل توجهی‌ در عدم بروز این بیماری دارد.

افزایش سرطان پروستات

عوامل مهم در افزایش سرطان پروستات عبارتند از:

• رژیم‌های حاوی غذاهای چرب (اسیدهای چرب اشباع شده) و گوشت‌ها به خصوص در افراد چاق.
• مصرف گوشت‌های حاوی اسید آراشیدونیک و گوشت‌های خام
• رژیم‌های غذایی حاوی اسید آلفالینولنیک و یا وجود سطح بالای این ماده در خون
• مصرف زیاد گوشت قرمز

کاهش سرطان پروستات

عوامل مهم در کاهش سرطان پروستات عبارتند از:

• مصرف فیبرهای گیاهی(حاوی سلولز و همی‌سلولز) و پروتئین‌های گیاهی نظیر سویا به دلیل داشتن ایزوفلاونی به نام Genistein که مانع رشد سلول‌های سرطانی می‌شود.
• مصرف سبزیجات مانند انواع کلم‌ها(کلم گل، کلم پیچ، کلم تکمه و...) به دلیل داشتن ترکیباتی نظیر ایندول ـ کربونیل، گلوکاریک اسید(کلسیم‌ ـ ‌دی‌ ـ ‌‌گلوکارات) وسولفورافان.
• مصرف گوشت ماهی به دلیل وجود اسیدهای چرب امگا3
• مصرف سلنیوم، ویتامین‌های D و E و عنصر روی.

تورم پروستات که به خصوص در افراد مسن، ناشی از بزرگ شدن غده پروستات می‌باشد، علائمی نظیر: مشکلات دفع ادرار، جریان ضعیف و منقطع بودن ادرار، تکرر ادرار به خصوص در شب، عدم توانایی دفع ادرار برای کوتاه مدت و احساس تخلیه نشدن کامل مثانه پس از خروج ادرار را به همراه دارد. علاوه بر موارد فوق چنانچه تورم پروستات بیش از حد طبیعی باشد، می‌تواند موجب اختلال در حرکات دودی معده(اسهال، یبوست)، نارسایی کلیه(مانند افزایش فشارخون و ضربان قلب، عفونت پرده‌های اطراف قلب، رنگ پریدگی بستر ناخن) و اختلالات عصبی گردد. به منظور پیشگیری از تورم پروستات علاوه بر رعایت نکات ذکر شده، مصرف مواد غذایی حاوی مس و روی، اسیدهای آمینه گلایسین، آلانین، گلوتامین و رنگدانه لیکوپن (رنگ قرمز گوجه فرنگی) بسیار مؤثر و حائز اهمیت می‌باشد. همانطور که بیان شد، علت التهاب پروستات، عوامل باکتریایی است. بنابراین مصرف آنتی بیوتیک‌هایی که طبق تجویز و با صلاحدید پزشک متخصص انجام می‌گیرد، می‌تواند در درمان این عارضه مفید باشند. هم‌چنین انجام ورزش‌های متناسب می‌تواند تأثیرگذاری داروها را افزایش دهد.

در کنار مصرف مواد غذایی مناسب برای پیشگیری از ابتلاء، چنانچه بیماری حاد شود، می‌توان از گیاهان دارویی مفید برای درمان اختلالات پروستات (به ویژه تورم) بهره جست. از جمله این گیاهان دارویی می‌توان به نخل اره‌ای ایرانی، گزنه، کدوی پوست کاغذی، کتان روغنی، شیرین بیان، قارچ گانودرما، جینسینگ آسیایی، تویا، سویا، ادریسی، دم‌اسب، ذرت، شبدر قرمز، چای سبز، انگور خرس، مِلون تلخ(خربزه وحشی)، بارهنگ(اسفرزه) آبی و خربزه درختی اشاره کرد که اینک به توضیح آنها می‌پردازیم:

1. گزنه (انجره): گیاهی گرم و خشک که عمدتاً از پیکر رویشی آن(ساقه، برگ‌ و ریشه) برای درمان استفاده می‌شود. به منظور درمان تورم و التهاب پروستات می‌توان روزی سه نوبت در هر نوبت یک قاشق مرباخوری از پیکر رویشی خشک و خرد شده گزنه را در یک فنجان آب جوش دم کرده، پس از 15 دقیقه میل نمود. هم‌چنین دم کرده ریشه گزنه نیز در درمان تورم پروستات بسیار مفید است.
2. دانه‌های کدوی طبی (کدوی بذر برهنه): این گیاه، بومی ایران نبوده و در طی سالیان گذشته توسط دکتر رضا امیدبیگی وارد کشور گردیده که در همین جا می‌بایست از زحمات و خدمات ارزنده ایشان در جهت احیاء طب سنتی با استفاده از گیاهان دارویی اصلاح شده و کمک به حفظ عرصه‌های طبیعی کشور تشکر و قدردانی نمود. قسمت مورد استفاده این گیاه در درمان تورم پروستات و سوزش مجاری ادراری، دانه‌های بدون پوست می‌باشند که به صورت خام و یا فرآوری شده (روغن حاصل از دانه‌ها) مورد استفاده قرار می‌گیرند. افراد دچار چنین اختلالاتی می‌توانند روزی سه نوبت در هر نوبت بین 10 تا 15 عدد از دانه‌ها و یا در صورت دراختیار داشتن روغن آن، روزی سه نوبت در هر نوبت 15 تا 20 قطره از روغن را میل نمایند.
3. نخل اره‌ای ایرانی: این گیاه نوعی نخل زینتی است که عموماً در شرایط آب و هوایی گرم رشد می‌یابد. قسمت مورد استفاده این گیاه میوه‌های رسیده سیاه مایل به آبی است که پس از خشک شدن استفاده می‌شود. این میوه معمولاً به صورت‌های ذیل استفاده می‌شود: میوه خام خشک، چای، پودر میوه خشک شده، قرص میوه خشک شده و تنتورهای مایع.
4. شیرین بیان: گیاهی است با طبیعت گرم و خشک که ریشه و ریزوم‌ها، اندام دارویی آن محسوب می‌شوند. اگر چه کاربرد اصلی این گیاه، درمان اختلالات مربوط به سیستم گوارش نظیر زخم معده، زخم روده، زخم اثنی عشر و ورم معده و روده می‌باشد، اما در درمان تورم پروستات نیز مفید است. مصرف روزانه سه نوبت دم کرده پودر ریشه شیرین بیان، هر نوبت یک قاشق چای‌خوری در یک لیوان آب جوش و پس از 15 دقیقه میل نمودن، جهت درمان بسیار مؤثر می‌باشد. درصورت موجود نبودن پودر می‌توان از جوشانده ریشه‌های خرد شده استفاده نمود.
5. چای سبز: این گیاه به لحاظ دارا بودن ماده‌ کوئرسیتین که یک آنتی اکسیدان بسیار قوی می‌باشد، در درمان تورم پروستات مفید است. هم‌چنین به دلیل خاصیت ضد باکتریایی این ماده، از چای سبز در درمان التهاب پروستات نیز استفاده فراوانی می‌شود. جهت مصرف می‌توان روزانه سه نوبت، هر نوبت یک قاشق مرباخوری از چای سبز را در یک لیوان آب جوش دم کرده، پس از 15 دقیقه میل نمود.
6. کتان روغن: قسمت مورد استفاده این گیاه، دانه‌های آسیاب شده آن و یا روغن استخراج شده از دانه‌ها می‌باشد. لازم به ذکر است دانه‌های کتان دارای طبیعت گرم و تر می‌‌باشند. جهت مصرف می‌توان روزانه سه نوبت هر نوبت یک قاشق مرباخوری از پودر کتان و یا یک قاشق چای‌خوری روغن دانه‌ها را مصرف نمود.
7. شبدر قرمز: دارای طبیعتی گرم و تر بوده و اندام مصرفی آن گل‌ها می‌باشند. مصرف سه نوبت در روز از دم کرده یک قاشق مرباخوری از گل‌های خشک شده آن و میل نمودن آن پس از 15 دقیقه می‌تواند برای درمان تورم پروستات مفید باشد.
8. دم اسب: گیاهی است که در نواحی معتدل و مرطوب جهان یافت می‌گردد. طبیعت این گیاه سرد و خشک است و اندام مصرفی آن پیکر رویشی گیاه می‌باشد. به لحاظ وجود ماده سیلیکا دراین گیاه، مصرف آن می‌تواند التهاب‌های پروستات و مشکلات ادراری را به حداقل برساند. مصرف روزانه دو گرم از پودر گیاه خشک شده دم اسب برای درمان التهاب پروستات توصیه شده است. مصرف بیشتر آن عوارضی نظیر افزایش فشارخون را به دنبال خواهد داشت.